Paušalno oporezivanje od 1.januara 2020. godine

Odredbama Zakona o izmenama i dopunama Zakona o porezu na dohodak građana („Službeni glasnik RS“, br. 86/19), Zakona o izmenama i dopunama Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji („Službeni glasnik RS“, br. 86/19) i Uredbe o bližim uslovima, kriterijumima i elementima za paušalno oporezivanje obveznika poreza na prihode od samostalne delatnosti („Službeni glasnik RS“, br. 94/19, u daljem tekstu: Uredba), izvršene su izmene u vezi pojednostavljenja procedure obračuna paušalnog poreza, omogućavanje podnošenja zahteva u elektronskom obliku, kao i automatskog obračuna poreza na paušalno utvrđen prihod i dostavljanja rešenja u elektronskom obliku preko portala Poreske uprave.

U cilju unapređenja sistema paušalnog oporezivanja sačinjen je aplikativni softver koji na transparentan način, preko portala Poreske uprave (unosom elemenata od značaja za utvrđivanje poreske obaveze) fizičkom licu – budućem preduzetniku dostavlja informaciju o iznosu poreske obaveze u slučaju otvaranja preduzetničke delatnosti. Takođe, putem softvera omogućena je automatizacija procesa u postupku utvrđivanja obaveza i donošenja rešenja postojećim preduzetnicima, čime je u značajnoj meri pojednostavljeno administriranje Poreske uprave, omogućena predvidivost poreske obaveze, smanjeni troškovi poreskom organu i obveznicima i povećan nivo efikasnosti celokupnog poslovnog procesa.

Od 01. januara 2020. godine fizička lica koja preko Agencije za privredne registre registruju samostalnu delatnost koja može biti paušalno oporezovana i u registracionoj prijavi se opredele za paušalno oporezivanje, nisu u obavezi da Poreskoj upravi podnesu poresku prijavu PPDG-1R, kao ni zahtev za odobravanje paušalnog oporezivanja.

Počev od 15. januara 2020. godine, novoosnovanim poreskim obveznicima Poreska uprava će u roku od 48 sati od registracije, odnosno od dana otpočinjanja obavljanja delatnosti ukoliko se datum otpočinjanja obavljanja delatnosti razlikuje od dana upisa u registar APR, doneti rešenje o utvrđenoj obavezi za porez i doprinose. Poreska rešenja, doneta u elektronskom obliku, preduzetniku paušalcu biće dostavljena u poresko sanduče na portalu Poreske uprave. Datumom uručenja rešenja smatraće se dan postavljanja rešenja u poresko sanduče. Poreski obveznik moći će da pristupi svom poreskom sandučetu isključivo upotrebom kvalifikovanog digitalnog sertifikata.

U slučaju da je novoosnovani preduzetnik u registracionoj prijavi u APR uneo šifru delatnosti koja nije navedena u Prilogu 1 Uredbe, biće automatskim putem doneto rešenje o odbijanju priznavanja prava na paušalno oporezivanje i dostavljeno u elektronskom obliku, u poresko sanduče preko portala Poreske uprave.

Obveznicima koji su otpočeli sa obavljanjem delatnosti u prethodnom periodu i kod kojih nije došlo do promene elemenata od značaja za oporezivanje, rešenja za 2020. godinu i naredne godine biće doneta početkom januara za tekuću poslovnu godinu. I ova rešenja biće doneta u elektronskom obliku i dostavljena obveznicima preko portala Poreske uprave.

Novoosnovani preduzetnici koji se ne registruju preko APR (advokati) u obavezi su da u roku od 5 dana od dana registracije podnesu zahtev za paušalno oporezivanje, a u roku od 15 dana od dana registracije podnesu poresku prijavu PPDG-1R, u elektronskom obliku preko portala Poreske uprave.

Obveznik kojem je utvrđeno pravo na paušalno oporezivanje, ovaj način oporezivanja koristi dok se ne utvrdi da su prestali razlozi za paušalno oporezivanje, odnosno da izmenjeni uslovi isključuju pravo na isto.

Ukoliko prestanu razlozi za paušalno oporezivanje, Poreska uprava će rešenjem naložiti obvezniku vođenje poslovnih knjiga od polovine tekuće godine ili od početka naredne godine. Preduzetnik paušalac kome prestane pravo na paušalno oporezivanje po osnovu registrovanja u sistem PDV, dužan je da vodi poslovne knjige najkasnije od dana kada postane obveznik poreza na dodatu vrednost u skladu sa zakonom kojim se uređuje porez na dodatu vrednost, bez utvrđivanja obaveze vođenja poslovnih knjiga rešenjem Poreske uprave.

Preduzetnici koji porez na prihod od samostalne delatnosti plaćaju na oporezivu dobit, mogu najkasnije do 31. oktobra tekuće godine, za narednu godinu, podneti zahtev za paušalno oporezivanje u elektronskom obliku preko portala Poreske uprave.

Preduzetnici koji su registrovani u sistemu PDV mogu u roku od 15 dana od dana prijema akta o brisanju iz evidencije za porez na dodatu vrednost, podneti zahtev za paušalno oporezivanje u elektronskom obliku preko portala Poreske uprave.

Ukoliko preduzetnik zadržava status paušalno oporezovanog obveznika, ali je došlo do promene koja utiče na visinu paušalnog prihoda (npr. preduzetnik je izvršio promenu šifre delatnosti), podnosi poresku prijavu PPDG-1R (osnov za prijavu – 24, vrsta poreske obaveze – 3) do 31.01. naredne poslovne godine u odnosu na godinu u kojoj je izvršio promenu šifre delatnosti.

Preduzetnici paušalci se, radi utvrđivanja visine paušalnog prihoda kao osnovice poreza na prihode od samostalne delatnosti, razvrstavaju u grupe i to tako da jednu grupu čine svi preduzetnici paušalci koji obavljaju istu pretežnu delatnost.

Pretežna delatnost je delatnost koja je kao takva registrovana u registru privrednih subjekata, odnosno delatnost od čijeg obavljanja je u poreskom periodu preduzetnik paušalac ostvario viši iznos prihoda u odnosu na onu koju je registrovao kao pretežnu delatnost.

Polazna osnovica za utvrđivanje visine paušalnog prihoda po grupama određuje se u odnosu na prosečnu mesečnu zaradu po zaposlenom ostvarenu u Republici, gradu, opštini, odnosno gradskoj opštini, prema objavljenim podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike za poslednjih 12 meseci (u daljem tekstu: prosečna mesečna zarada), koja se pomnoži sa brojem zaposlenih u Republici, gradu, opštini, odnosno gradskoj opštini i sa koeficijentom delatnosti, a zatim podeli sa brojem stanovnika u Republici, gradu, opštini, odnosno gradskoj opštini.

Izuzetno, polazna osnovica za sledeće delatnosti se dobija se tako što se prosečna mesečna zarada ostvarena u Republici Srbiji pomnoži sa brojem zaposlenih u Republici Srbiji na osnovu poslednjih objavljenih podataka republičkog organa nadležnog za poslove statistike i sa koeficijentom delatnosti (u skladu sa podatkom o pretežnoj delatnosti u rešenju o registraciji preduzetnika), a zatim podeli sa brojem stanovnika u Republici Srbiji:

Polazna osnovica umanjuje se, odnosno povećava primenom sledećih elemenata:

1) registrovano sedište obveznika, tako što se polazna osnovica za sledeće šifre delatnosti pomnoži sa koeficijentom zone, prema zonama utvrđenim u skladu sa zakonom kojim se uređuje oporezivanje imovine.

Koeficijent delatnosti se odnosi na opštinu u kojoj se delatnost obavlja, dok se koeficijent zone odnosi na područja unutar opštine. Koeficijent lokacije se primenjuje na najveći broj delatnosti, sem na one kojima tržište nije vezano za područje opštine (npr. programeri, konsultanti i sl.). S druge strane, koeficijent zone se odnosi na manji broj delatnosti, i to one kod kojih “mikro-lokacija“ može značajno da utiče na profitabilnost delatnosti. Tako je računarsko programiranje primer za delatnosti čija profitabilnost nije dominantno uslovljena ni opštinom ni zonom u kojoj se obavlja, neke zdravstvene usluge su primer delatnosti čija profitabilnost zavisi od opštine na kojoj se obavljaju, ali ne toliko od zone (mikro-lokacije na teritoriji opštine), dok su frizeri primer delatnosti kod kojih i opština i zona u kojoj se nalaze mogu značajno da utiču na obim prihoda.

2) vreme koje je proteklo od registracije preduzetnika (posmatrano u odnosu na dan 31. decembar godine koja prethodi godini za koju se utvrđuje poreska osnovica) i u odnosu na koji se određuje koeficijent.

Cilj ovog elementa obračuna je da se reflektuje prepostavka o umanjenoj profitabilnosti preduzetničke radnje tokom početnog perioda postojanja. Pored toga, smanjeni iznos obaveza tokom prvih godina postojanja preduzetničke radnje ima potencijal da deluje podsticajno na lica koja razmatraju mogućnost da se registruju kao preduzetnici paušalci.

3) starost obveznika i njegova radna sposobnost:

(1) za obveznike koji su na dan 31. decembra godine koja prethodi godini za koju se utvrđuje poreska osnovica mlađi od 30 godina, kao i na obveznike koji su na dan 31. decembar godine za koju se utvrđuje poreska osnovica stariji od 55 godina, primenjuje koeficijent koji iznosi 0.9.

Izuzetno, na obveznike koji su na dan 31. decembra godine koja prethodi godini za koju se utvrđuje poreska osnovica mlađi od 30 godina, kao i na obveznike koji su na dan 31. decembra godine za koju se utvrđuje poreska osnovica stariji od 60 godina, primenjuje se koeficijent koji iznosi 0,7 ako su registrovani za obavljanje sledećih delatnosti:

Cilj ovog korektivnog elementa je umanjenje poreske obaveze za mlade i lica starije životne dobi, kako bi im se olakšalo pokretanje i obavljanje poslovnih aktivnosti s obzirom na procenjeni veći rizik od nezaposlenosti (mladi), odnosno otežano zaposlenje lica starijih od 55 godina.

(2) za obveznika kojem je utvrđena smanjena radna sposobnost koji ima status osobe sa invaliditetom, primenjuje se koeficijent od 0,85.

Status osobe sa invaliditetom dokazuje se rešenjem nadležne institucije.

U navedenom slučaju, preduzetnik (kome je utvrđena smanjena radna sposobnost na osnovu rešenja nadležnog organa), podnosi poresku prijavu PPDG-1R, sa osnovom 24 – Izmena obima poslovanja uz koju prilaže i navedeno rešenje Republičkog fonda za PIO i označava polje – lice sa invaliditetom.

(3) Za obveznike kod kojih se javilo odsustvo duže od 90 dana zbog trudničkog bolovanja, porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta, primenjuje se koeficijent od 0,85 tokom trajanja odsustva iz navedenih razloga.

U slučaju odsustva zbog trudničkog bolovanja, porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta, obveznik može podneti poresku prijavu PPDG-1R, sa osnovom 24 – Izmena obima poslovanja uz koju prilaže i odgovarajuću dokumentaciju (rešenje ili doznake nadležnog organa).

4) ostale okolnosti koje utiču na ostvarivanje dobiti, i to tako što se za obveznike koji obavljaju delatnosti koje spadaju u stare zanate, u skladu sa propisima koji regulišu sertifikaciju starih zanata, umetničkih zanata i poslova domaće radinosti, primenjuje koeficijent u iznosu od 0,5.

U slučaju registrovanja novoosnovanog preduzetnika koji želi da obavlja delatnost koja spada u stari zanat, nakon prijema podataka u toku dana od strane APR, biće automatskim putem doneto rešenje o utvrđenoj poreskoj obavezi u roku od 48 časova. Imajući u vidu da u trenutku obračuna, donošenja i uručenja rešenja, obveznik ne poseduje sertifikat Ministarstva privrede o ispunjenosti uslova da se bavi delatnošću koja spada u stare zanate, obvezniku će biti doneto rešenje bez umanjenja, odnosno bez primene koeficijenta od 0,5.

Nakon dobijanja serifikata od strane nadležnog ministarstva, poreski obveznik može podneti poresku prijavu PPDG-1R, sa osnovom prijave – 24 i označava polje – stari zanat. Poreska uprava će, ukoliko su ispunjeni uslovi za primenu olakšice za obveznike koji se bave starim zanatima, stornirati prvobitno doneta rešenja i doneti rešenja uz primenu koeficijenta 0,5. Umanjenje polazne osnovice se računa od dana osnivanja preduzetničke delatnosti koja pripada starim zanatima.

Kumulativni proizvod koeficijenata ne može biti manji od 0,5, odnosno maksimalno umanjenje po osnovu poreskih olakšica može iznositi 50% polazne osnovice.

Navedeni koeficijenti ne primenjuju se na delatnost 4932 (taksi prevoz).

U slučajevima navedenim pod 3) (2), 3) (3) i 4) Poreska uprava će izvršiti storniranje prvobitno donetih rešenja i doneti rešenja sa umanjenom poreskom osnovicom, primenjujući navedeni korektivni element u postupku utvrđivanja paušalnog prihoda, počev od datuma priznavanja invalidnosti, odnosno datuma ostvarivanja prava na odsustvo zbog trudničkog bolovanja, porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta, kao i datuma priznavanja prava na obavljanje delatnosti koji se smatraju starim zanatima. 

Umanjenje za navedene slučajeve privremeno smanjene radne sposobnosti, odnosno odsustva je predviđeno u situacijama kada preduzetnik, iz različitih razloga, radnju može staviti u stanje privremenog prekida, u kom slučaju mu za taj period ne nastaju poreske obaveze. Ipak, imajući u vidu da preduzetnik može imati zaposlena lica, u opštem je interesu da se preduzetnik podstakne smanjenjem iznosa poreske obaveze da radnja ostane aktivna, kao i da nastavi da uplaćuje poreze i doprinose.

Ograničavanje najvećeg godišnjeg povećanja obaveze

Iako primenom formule najveći broj obveznika ostaje unutar umerenih iznosa promene, postoje obveznici kod kojih primena formule dovodi do većih promena u iznosu poreske obaveze. Iz razloga obezbeđivanja predvidivosti poreskog sistema, predviđeno je da se poreska obaveza u jednoj godini ne može povećati za više od 10% u odnosu na prethodnu godinu kao posledica prelaska sa postojećeg sistema paušalnog oporezivanja na utvrđivanje osnovice na osnovu objektivne formule.

Formula za obračun poreskih obaveza za paušalce se dobija na osnovu primene javno objavljenih i dostupnih podataka od strane Republičkog zavoda za statistiku o prosečnim mesečnim zaradama po opštinama, broju zaposlenih i broju stanovnika u tim opštinama u poslednje objavljenih 12 meseci. Objektivna formula se izračunava množenjem prosečne mesečne zarade i broja zaposlenih u opštini, kao i koeficijenta delatnosti (objavljenog u Prilogu 1 Uredbe) i deljenjem sa brojem stanovnika u toj opštini. Na taj način se formira polazna osnovica koja se koriguje elementima (registrovano sedište obveznika, vreme koje je proteklo od registracije, starost obveznika i njegova radna sposobnost, ostale okolnosti koje utiču na ostvarivanje dobiti) i dobija poreska osnovica na koju se primenjuju odgovarajuće stope poreza i doprinosa i utvrđuje poreska obaveza po obvezniku za poslovnu godinu.

U slučaju da primenom objektivne formule dolazi do smanjenja poreske osnovice, umanjenje se primenjuje u punom iznosu u prvoj godini primene formule. Ograničenje u pogledu uvećanja se ne odnosi na promene u iznosu osnovice koje su rezultat promene u pogledu šifre delatnosti, opštine i mesta na kojem je preduzetnik registrovan.

Uredbom je predviđeno da se za obveznika koji nastavi da obavlja delatnost (nakon privremenog prekida obavljanja delatnosti od 01.01.2017. godine), polazna osnovica formira na nivou poslednje poznate i utvrđene poreske osnovice uvećane maksimalno za 10%, a u cilju podsticanja nastavka preduzetničke aktivnosti.

Odredbama Zakona o izmenama i dopunama Zakona o porezu na dohodak građana („Službeni glasnik RS“, br. 86/19) od 01.01.2020. godine novoosnovanim preduzetnicima iz oblasti računovodstvenih, knjigovodstvenih i revizorskih poslova, poslova poreskog savetovanja i iz oblasti autograne (automehaničari, autoelektričari, autolimari, vulkanizeri i dr.) omogućeno je da budu paušalno oporezovani. Međutim, postojeći preduzetnici iz navedenih delatnosti koji vode poslovne knjige, mogu podneti zahtev za paušalno oporezivanje do 31.10.2020. godine (za priznavanje prava na paušalno oporezivanje za 2021. godinu).

Dakle, poreski obveznik koji porez na prihode od samostalne delatnosti plaća na paušalno utvrđeni prihod, dužan je da podnese poresku prijavu PPDG-1R u sledećim slučajevima:

1. Osnov podnošenja 3 – prestanak obavljanja samostalne delatnosti;
2. Osnov podnošenja 4 – prekid obavljanja samostalne delatnosti;
3. Osnov podnošenja 6 – prelazak iz paušalnog oporezivanja u oporezivanje na stvarni prihod;
4. Osnov podnošenja 7 – promena osnova osiguranja;
5. Osnov podnošenja 16 – nastavak obavljanja samostalne delatnosti nakon prekida obavljanja delatnosti;
6. Osnov podnošenja 17 – prelazak iz oporezivanja na stvarni prihod u paušalno oporezivanje;
7. Osnov podnošenja 18 – nastavak plaćanja doprinosa za obavezno socijalno osiguranje u periodu prekida obavljanja samostalne delatnosti;
8. Osnov podnošenja 19 – obavljanje delatnosti preko ovlašćenog poslovođe za vreme ostvarivanja naknade zarade zbog porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta;
9. Osnov podnošenja 20 – promena vlasnika radnje;
10. Osnov podnošenja 21 – nastavak obavljanja samostalne delatnosti nakon prestanka obavljanja delatnosti preko ovlašćenog poslovođe;
11. Osnov podnošenja 23 – prestanak plaćanja doprinosa u periodu prekida obavljanja samostalne delatnosti;
12. Osnov podnošenja 24 – promena šifre delatnosti; 
13. Osnov podnošenja 24 – izmena obima poslovanja, odnosno prometa i drugih uslova od uticaja na visinu poreske obaveze kod paušalnog oporezivanja.              

Obveznik podnosi poresku prijavu PPDG-1R u elektronskom obliku, preko portala Poreske uprave, u zakonom propisanom roku, u kojoj će između ostalog, u polje 1.1a – Osnov za prijavu – uneti propisanu oznaku jedne od navedenih vrsta promene, u skladu sa zakonom.

U navedenim situacijama neće biti automatskog donošenja rešenja, već u slučajevima nastanka promene koja za posledicu ima obavezu poreskog obveznika da podnese poresku prijavu PPDG-1R, i isključivo na taj način obavesti poreski organ o nastaloj promeni, Poreska uprava, nakon prijema poreske prijave, sprovodi postupak kontrole i u postupku kontrole donosi poresko rešenje.

Šifre delatnosti za koje se priznaje pravo na paušalno oporezivanje su:

Obaveštavamo da će se pod 15.02.2020. godine izvršiti prenos preplate sa BOP za 2019. godinu na BOP za 2020. godinu automatskim putem, bez obaveze podnošenja zahteva za preknjižavanje od strane obveznika.

Izvor: Poreska uprava