Agencija za privredne registre dužna je da, u skladu sa članom 17. Zakona o Centralnoj evidenciji stvarnih vlasnika („Službeni glasnik RS”, broj 41/18- u daljem tekstu: Zakon), uspostavi Centralnu evidenciju stvarnih vlasnika najkasnije do 31. decembra 2018. godine, dok će postojeći Registrovani subjekti biti u obavezi da najkasnije do 31. januara 2019. godine u Centralnoj evidenciji evidentiraju podatke o stvarnim vlasnicima.
Odredbama člana 2. stav 1. Zakona propisano je da se ovaj zakon primenjuje na sledeća pravna lica i druge subjekte registrovane u Republici Srbiji u skladu sa zakonom (u daljem tekstu: Registrovani subjekti):
1) privredna društva, osim javnih akcionarskih društava;
2) zadruge;
3) ogranke stranih privrednih društava;
4) poslovna udruženja i udruženja, osim političkih stranaka, sindikata, sportskih organizacija i udruženja, crkava i verskih zajednica;
5) fondacije i zadužbine;
6) ustanove;
7) predstavništva stranih privrednih društava, udruženja, fondacija i zadužbina.
Dalje, odredbama člana 3. stav 1. tačka 3) Zakona propisano je da je stvarni vlasnik Registrovanog subjekta:
(1) fizičko lice, koje je posredno ili neposredno imalac 25% ili više udela, akcija, prava glasa ili drugih prava, na osnovu kojih učestvuje u upravljanju Registrovanim subjektom, odnosno učestvuje u kapitalu Registrovanog subjekta sa 25% ili više udela;
(2) fizičko lice koje posredno ili neposredno ima preovlađujući uticaj na vođenje poslova i donošenje odluka;
(3) fizičko lice, koje Registrovanom subjektu posredno obezbedi ili obezbeđuje sredstva i po tom osnovu bitno utiče na donošenje odluka organa upravljanja Registrovanog subjekta prilikom odlučivanja o finansiranju i poslovanju;
(4) fizičko lice koje je osnivač, poverenik, zaštitnik, korisnik ako je određen, kao i lice koje ima dominantan položaj u upravljanju trastom, odnosno u drugom licu stranog prava;
(5) fizičko lice koje je registrovano za zastupanje zadruga, udruženja, fondacija, zadužbina i ustanova, ako ovlašćeno lice za zastupanje nije prijavilo drugo fizičko lice kao stvarnog vlasnika.
Stavom 2. istog člana Zakona propisano je da ako nije moguće odrediti fizičko lice iz stava 1. tačka 3) podtač. (1) – (4) ovog člana na način kako je to propisano, stvarni vlasnik Registrovanog subjekta je fizičko lice koje je registrovano za zastupanje, odnosno koje je registrovano kao član organa tog subjekta.
I Imajući u vidu navedene odredbe Zakona, javna akcionarska privredna društva registrovana u Republici Srbiji izuzeta su od obaveze određivanja i evidentiranja stvarnog vlasnika, što znači da sva ostala privredna društva, odnosno ostali Registrovani subjekti u smislu člana 2. stav 1. Zakona, imaju obavezu da evidentiraju stvarnog vlasnika, bez obzira što recimo vlasnik Registrovanog subjekta može biti domaće ili strano javno akcionarsko društvo. Ovo još iz razloga što se mora doći do krajnjeg stvarnog vlasnika Registrovanog subjekta koji je, u smislu ovog zakona, uvek fizičko lice.
Imajući u vidu odredbe ovog zakona i člana 4. Zakona o investicionim fondovima („Službeni glasnik RS”, br. 46/06, 51/09, 31/11 i 115/14) kojim je, između ostalog, propisano da društvo za upravljanje može biti osnovano samo kao akcionarsko društvo koje nije javno, na ovo društvo primenjuju se odredbe Zakona o Centralnoj evidenciji stvarnih vlasnika, odnosno ovo društvo se smatra Registrovanim subjektom i potrebno je za isto u skladu sa članom 3. ovog zakona odrediti stvarnog vlasnika.
Dalje, pri utvrđivanju stvarnog vlasnika Registrovanog subjekta, potrebno je proći kroz sve kriterijume, te ukoliko postoji fizičko lice koje neposredno ili posredno ima najmanje 25% ili više udela, akcija, prava glasa ili drugih prava u smislu člana 3. stav 1. tačka 3) podtačka (1) Zakona, a postoji i fizičko lice koje ispunjava neki od kriterijuma iz člana 3. stav 1. tačka 3) podtač. (2) do (4) Zakona, kao stvarnog vlasnika trebalo bi evidentirati to drugo lice, a imajući u vidu činjenicu da ono bitno utiče na donošenje odluka Registrovanog subjekta. Dakle, pri utvrđivanju stvarnog vlasnika potrebno je proveriti i da li postoji fizičko lice koje ispunjava i kriterijume iz člana 3. stav 1. tačka 3) podtač. (2) do (4) Zakona, a ne samo utvrditi fizičko lice koje ima najmanje 25% ili više udela, akcija, prava glasa ili drugih prava u smislu člana 3. stav 1. tačka 3) podtačka (1) Zakona.
Takođe, uslovi propisani članom 3. stav 1. tačka 3) Zakona nisu kumulativni u odnosu na jedno fizičko lice, što praktično znači da jedno fizičko lice ne mora ispunjavati sve ove uslove da bi bilo evidentirano kao stvarni vlasnik Registrovanog subjekta.
U Centralnu evidenciju stvarni vlasnik Registrovanog subjekta evidentira se samo po jednom od osnova iz člana 3. stav 1. tačka 3) Zakona. Kao stvarni vlasnik po osnovu iz člana 3. stav 1. tačka 3) podtač. (1), (3) i (4) Zakona u Centralnu evidenciju može se evidentirati više fizičkih lica.
II Odredbama člana 2. stav 2. Zakona propisano je da se Zakon ne primenjuje na privredna društva i ustanove u kojima je Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave jedini član, odnosno osnivač.
Međutim, kada se u vlasničkoj strukturi Registrovanog subjekta, poj avi Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave, kao član koji ima najmanje 25% ili više udela, akcija, prava glasa ili drugih prava u smislu člana 3. stav 1. tačka 3) podtačka (1) Zakona, a ne postoji fizičko lice koje ispunjava neki od kriterijuma iz člana 3. stav 1. tačka 3) podtač. (2) do (4) Zakona, kao stvarni vlasnik Registrovanog subjekta u odnosu na Republiku Srbiju, autonomnu pokrajinu ili jedinicu lokalne samouprave, kao člana Registrovanog subjekta, upisuje se fizičko lice koje je registrovano za zastupanje Registrovanog subjekta, odnosno koje je registrovano kao član organa tog subjekta. Isto važi, i kada se u vlasničkoj strukturi Registrovanog subjekta kao član pojavi druga država i njene teritorijalne jedinice.
Kada se u vlasničkoj strukturi Registrovanog subjekta, pojavi fond čiji je osnivač Republike Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave, kao član koji ima najmanje 25% ili više udela, akcija, prava glasa ili drugih prava u smislu člana 3. stav 1. tačka 3) podtačka (1) Zakona, a ne postoji fizičko lice koje ispunjava neki od kriterijuma iz člana 3. stav 1. tačka 3) podtač. (2) do (4) Zakona, kao stvarni vlasnik Registrovanog subjekta u odnosu na fond čije je osnivač Republike Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave, koji je član Registrovanog subjekta, upisuje se fizičko lice koje je registrovano za zastupanje Registrovanog subjekta, odnosno koje je registrovano kao član organa tog subjekta.
Kada se u vlasničkoj strukturi Registrovanog subjekta pojavi investicioni fond kao član koji ima najmanje 25% ili više udela, akcija, prava glasa ili drugih prava u smislu člana 3. stav 1. tačka 3) podtačka (1) Zakona, a ne postoji fizičko lice koje ispunjava neki od kriterijuma iz člana 3. stav 1. tačka 3) podtač. (2) do (4) Zakona, stvarni vlasnik Registrovanog subjekta za investicioni fond određuje se u odnosu na društvo za upravljanje tim investicionim fondom.
Stvarni vlasnik se ne utvrđuje:
– za Registrovane subjekte čiji su jedini članovi: privredna društva ili ustanove iz člana 2. stav 2. Zakona, javna preduzeća i Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave;
– za Registrovane subjekte koji su u stečaju u skladu sa zakonom kojim se uređuje stečaj;
– za Registrovane subjekte nad kojima je pokrenut postupak prinudne likvidacije u skladu sa zakonom kojim se uređuje pravni položaj privrednih društava i drugih oblika organizovanja;
– u odnosu na stečajnu masu u skladu sa zakonom kojim se uređuje stečaj, kada se ista pojavi u strukturi kapitala Registrovanog subjekta;
– u odnosu na društveni kapital i Registar akcija i udela, kada se isti pojavi u strukturi kapitala Registrovanog subjekta.
III Preovlađujući uticaj na vođenje poslova i donošenje odluka privrednog društva u smislu člana 3. stav 1. tačka 3) podtačka (2) Zakona podrazumeva preovlađujući uticaj fizičkog lica (ima apsolutna prava odlučivanja ili apsolutno pravo „veta”) u donošenju odluka o finansijskoj i poslovnoj politici Registrovanog subjekta, kao što su:
– usvajanje ili izmena poslovnog plana privrednog društva;
– promena delatnosti, pravne forme i načina poslovanja privrednog društva;
– dodatno zaduživanje putem zajmova i kredita;
– donošenje odluka o dividendama ili drugim raspodelama dobiti
Izraz „apsolutna prava odlučivanja ili apsolutno pravo „veta” znači da fizičko lice ima sposobnost da samostalno donese odluku ili stavi „veto” na istu bez zajedničkog delovanja sa drugim licima.
Smatra se da fizičko lice ima preovlađujući uticaj i ako:
– ima pravo na imenovanje većine direktora ili članova nadzornog odbora privrednog društva;
– je značajno uključen u upravljanje i vođenje poslovne politike društva (npr. fizičko lice koje nije član odbora direktora, ali redovno usmerava i utiče na donošenje odluka odbora direktora ili kada član društva koji ima većinsko učešće u osnovnom kapitalu pri korišćenju glasačkih prava uvek ili gotovo uvek uvažava preporuke tog fizičkog lica).
Neće se smatrati da imaju preovlađujući uticaj fizička lica – advokati, računovođe, konsultanti za ulaganja, poreze, finansije i slično, koji pružaju profesionalne savete i usluge u skladu sa pravilima struke.
IV Određivanje fizičkog lica – stvarnog vlasnika u smislu člana 3. stav 1. tačka 3) podtačka (3) Zakona, podrazumeva da se identifikuje fizičko lice, koja nije vidljivo u vlasničkoj strukturi Registrovanog subjekta, a koje po osnovu određenog pravnog posla, odnosno pravnog odnosa (npr. fiducijarni pravni posao) posredno obezbeđuje sredstva Registrovanom subjektu i po tom osnovu bitno utiče na donošenje odluka organa upravljanja tog subjekta prilikom odlučivanja o finansiranju i poslovanju.
V Pod drugim licem stranog prava iz člana 3. stav 1. tačka 3) podtačka (4) Zakona, podrazumevaju se pravne forme koje postoje u drugim pravnim sistemima i koje po svojoj funkciji i strukturi imaju sličnosti sa trastom, a koje naš pravni sistem ne poznaje.
VI Imajući u vidu da je stavom 2. člana 3. Zakona propisano da je izuzetno, ako nije moguće odrediti fizičko lice iz stava 1. tačka 3) podtač. (1) – (4) ovog člana na način kako je to propisano, stvarni vlasnik Registrovanog subjekta fizičko lice koje je registrovano za zastupanje, odnosno koje je registrovano kao član organa tog subjekta, te Registrovani subjekt može sam odrediti bilo koje lice (jedno ili više) registrovano za zastupanje (bez obzira na ograničenja ovlašćenja u zastupanju), odnosno odrediti drugo fizičko lice (jedno ili više) koje je registrovano kao član organa tog subjekta.
VII U skladu sa članom 10. Zakona propisana je obaveza za Registrovanog subjekata da ima i čuva odgovarajuće, tačne i ažurne podatke i dokumenta na osnovu kojih se određuje stvarni vlasnik Registrovanog subjekta. To mogu biti sva relevantna dokumenta pomoću kojih je određen stvarni vlasnik, pa bi u zavisnosti od osnova iz člana 3. stav 1. tačka 3) Zakona, za podtačku (1) to mogao biti izvod iz nadležnog registra. Međutim, ako iz zvaničnog javnog registra, odnosno registra koji vodi nadležni organ države sedišta stranog lica nije moguće pribaviti sve podatke o stvarnom vlasniku, Registrovani subjekt te podatke može pribaviti iz originalnog dokumenata ili overene kopije dokumenta ili druge poslovne dokumentacije, koju mu dostavlja zastupnik ili punomoćnik tog stranog lica (ugovor članova, osnivački akt i sl.). Dalje, u pogledu potrebnih dokumenata za podtačku (2) tačka 3) istog člana Zakona, to bi takođe, mogao biti ugovor članova, osnivački akt, odnosno izjava zastupnika i drugi dokazi kojima se dokazuje da to lice posredno ili neposredno ima preovlađujući uticaj na vođenje poslova i donošenje odluka, za podtačku (3) tačka 3) istog člana Zakona, to bi mogli biti izvodi iz banke, zaključen ugovor o fiducijarnom pravnom poslu i drugi dokazi kojima se dokazuje transakcija i izjava zastupnika da to lice posredno obezbeđuje sredstva ili je obezbedilo sredstva, i po tom osnovu bitno utiče na donošenje odluka organa upravljanja Registrovanog subjekta prilikom odlučivanja o finansiranju i poslovanju. Dakle, to mogu biti bilo koji dokumenti (javnog ili privatnog prava) kojim se dokazuje da neko lice ispunjava uslove iz člana 3. ovog zakona, odnosno kojima se dokazuje da je to lice stvarni vlasnik Registrovanog subjekata.
VIII Zakon nije precizirao način određivanja stvarnog vlasnika, kao ni formu po kojoj to treba sprovesti, odnosno istim nije propisana obaveza za Registrovanog subj ekta da sačini izj avu u kojoj će navesti ko je stvarni vlasnik Registrovanog subjekta, po kom osnovu ga je odredio i sl. S tim u vezi, propisana je samo obaveza za Registrovanog subjekata da pribavi sva potrebna dokumenta na osnovu kojih je odredio stvarnog vlasnika. Pored toga, po uspostavljanju Centralne evidencije stvarnih vlasnika lice ovlašćeno za zastupanje će, u skladu sa odredbama ovog zakona, pored određivanja stvarnog vlasnika i obaveze čuvanja dokumentacije (u papirnoj ili elektronskoj formi), imati i obavezu da unese propisane podatke o stvarnom vlasniku, kao i osnov po kom je stvarni vlasnik određen u konkretnom slučaju. Međutim, ukoliko Registrovani subjekat želi i smatra to celishodnim, isti može (jer mu Zakon to ne zabranjuje) pored dokumenta na osnovu kojih je odredio stvarnog vlasnika da poseduje i odluku ili izjavu o određivanju stvarnog vlasnika Registrovanog subjekta.
IX Imajući u vidu da će se evidentiranje podataka od strane ovlašćenog lica Registrovanog subjekta vršiti elektronskim putem uz upotrebu kvalifikovanog sertifikata za elektronski potpis, Ministar privrede doneo je Pravilnik o sadržini Centralne evidencije radi sprovođenja evidentiranja stvarnih vlasnika Registrovanog subjekta („Službeni glasnik RS”, broj 94/18) kojim su, između ostalog, uvedene oznake i podoznake osnova za sticanje svojstva stvarnog vlasnika koje će ovlašćena lica koristiti pri evidentiranju, čime se omogućava jednostavan unos podataka u elektronsku bazu Centralne evidencije stvarnih vlasnika.
Ovlašćeno lice Registrovanog subjekta po pristupanju Centralnoj evidenciji vrši odabir jedne od oznaka propisanih Pravilnikom (OSV 1, OSV 2, OSV 3, OSV 4, OSV 5, OSV 6 i OSV 7), a u zavisnosti od osnova po kojem je stvarni vlasnik određen.
Ukoliko je stvarni vlasnik određen po osnovu vlasništva udela/akcija ili prava glasa, potrebno je najpre odabrati oznaku OSV 1, a onda u zavisnosti od toga da li se stvarni vlasnik evidentira po osnovu vlasništva nad akcijama/udelima ili po osnovu prava glasa napraviti izbor između sledeće dve podoznake:
– OSV 1A (za vlasništvo nad akcijama/udelima)
– OSV 1B (za prava glasa).
Ako je izabrana podoznaka OSV 1A, potrebno je u zavisnosti od toga da li je reč o neposrednom ili posrednom vlasništvu napraviti izbor između sledeće dve ponuđene opcije, i to:
– OSV 1A/N – za neposredno vlasništvo nad akcijama/udelima
– OSV 1A/P- za posredno vlasništvo nad akcijama/udelima.
Kada je izabrana jedna od ove dve opcije potrebno je evidentirati podatke o stvarnom vlasniku Registrovanog subjekta (lično ime, JMBG, broj pasoša itd.), kao i podatke o procentu udela/akcija na osnovu kojih evidentirani stvarni vlasnik učestvuje u upravljanju Registrovanim subjektom.
Ako je izabrana podoznaka OSV 1B, potrebno je u zavisnosti od toga da li je reč o neposrednom ili posrednom imaocu prava glasa napraviti izbor između sledeće dve ponuđene opcije, i to:
– OSV 1B/N – za neposrednog imaoca prava glasa
– OSV 1B/P – za posrednog imaoca prava glasa.
Kada je izabrana jedna od ove dve opcije potrebno je evidentirati podatke o stvarnom vlasniku Registrovanog subjekta (lično ime, JMBG, broj pasoša itd.) kao i podatke o procentu prava glasa na osnovu kojih evidentirani stvarni vlasnik učestvuje u upravljanju Registrovanim subjektom.
Ukoliko je stvarni vlasnik određen po osnovu preovlađujućeg uticaja na vođenje poslova i donošenje odluka, potrebno je najpre odabrati oznaku OSV 2, a onda evidentirati podatke o stvarnom vlasniku Registrovanog subjekta (lično ime, JMBG, broj pasoša itd.).
Ako je stvarni vlasnik fizičko lice, koje Registrovanom subjektu posredno obezbedi ili obezbeđuje sredstva i po tom osnovu bitno utiče na donošenje odluka organa upravljanja Registrovanog subjekta prilikom odlučivanja o finansiranju i poslovanju, potrebno je najpre odabrati oznaku OSV 3, a onda evidentirati podatke o stvarnom vlasniku Registrovanog subjekta (lično ime, JMBG, broj pasoša itd.).
Za trast, odnosno drugo lice stranog prava, potrebno je najpre izabrati oznaku OSV 4. Klikom na oznaku OSV 4, otvaraju se sledeće podoznake:
(1) OSV 4/1 za osnivača trasta;
(2) OSV 4/2 za poverenika trasta;
(3) OSV 4/3 za zaštitnika trasta;
(4) OSV 4/4 za korisnika trasta;
(5) OSV 4/5 za fizičko lice koje ima dominantan položaj u upravljanju trastom, odnosno u drugom licu stranog prava.
Izbor podoznaka OSV 4/1, OSV 4/2 i OSV 4/3 je obavezan, dok se podoznake OSV 4/4 i OSV 4/5 biraju samo ukoliko je korisnik trasta određen, odnosno ukoliko postoji fizičko lice koj e ima dominantan položaj u upravljanju trastom, odnosno u drugom licu stranog prava.
Za svaku izabranu podoznaku potrebno je evidentirati podatke o stvarnom vlasniku Registrovanog subjekta (lično ime, JMBG, broj pasoša itd.).
Za zadruge, udruženja, fondacije, zadužbine i ustanove, potrebno je najpre odabrati oznaku OSV 5, a onda u zavisnosti od toga da li se kao stvarni vlasnik evidentira lice ovlašćeno za zastupanje ili drugo fizičko lice napraviti izbor između sledeće dve podoznake:
– OSV 5A (za fizičko lice koje je registrovano za zastupanje)
– OSV 5B (za drugo fizičko lice).
Nakon izbora podoznake evidentiraju se podaci o fizičkom licu koje je registrovano za zastupanje, odnosno o drugom fizičkom licu (lično ime, JMBG, broj pasoša itd.).
Ukoliko se kao stvarni vlasnik evidentira fizičko lice koje je registrovano za zastupanje Registrovanog subjekta, odnosno koje je registrovano kao član organa tog subjekta potrebno je izabrati jednu od sledeće dve oznake:
– OSV 6 – kada ne postoji fizičko lice koje bi ispunjavalo uslove za evidentiranje oznakama OSV 1, OSV 2, OSV 3 i OSV 4;
– OSV 7 – kada nisu dostupni svi podaci, odnosno potpuna dokumentacija za određivanje fizičkog lica koje bi ispunjavalo uslove za evidentiranje oznakama OSV 1, OSV 2, OSV 3 i OSV 4.
Nakon izbora jedne od ove dve oznake, evidentiraju se podaci o fizičkom licu koje je registrovano za zastupanje Registrovanog subjekta, odnosno o fizičkom licu koje je registrovano kao član organa tog subjekta (lično ime, JMBG, broj pasoša itd.).