Sedam mogućih modela i prikaz prava i obaveza u odnosu na osnivača po svakom modelu
Model 1. Osnivač je registrovan za zastupanje i u radnom odnosu je u društvu čiji je osnivač kao direktor privrednog društva:
| 1) Osiguranik je samostalnih delatnosti; |
| 2) Obaveze po osnovu doprinosa plaća privredno društvo na zaradu osnivača – zastupnika, i to: |
| – doprinose za PIO, zdravstvo i za nezaposlenost po zbirnoj stopi 19,9% iz zarade i 17,15% na zaradu. Osnovica za plaćanje doprinosa je bruto zarada koja ne može biti manja od najniže osnovice za plaćanje doprinosa; i |
| – porez na zarade 10% na bruto zaradu umanjenu za neoporezivi iznos iz zarade od 15.300 dinara; |
| 3) Ima pravo na naknadu troškova i drugih primanja kao i ostali zaposleni (dnevnice za službeno putovanje, naknadu troškova za prevoz na rad i sa rada, topli obrok, regres, i druga primanja u skladu sa zakonom; |
| 4) Ima pravo na neoporezive iznose po ZPDG: neoporezivi iznos iz zarae, neoporezivi iznosi troškova po članu 18. i neoporezivi iznosi drugih primanja po članu 9; |
| 5) Na naknadu troškova preko neoporezivih iznosa plaća se porez na zarade po stopi od 10%; |
| 6) Ostvaruje i druga prava po osnovu radnog odnosa kao i ostali zaposleni; |
| 7) Kod plaćanja poreza i doprinosa popunjava se poreska prijava PPP PD. |
Model 2. Osnivač registrovan za zastupanje i nije u radnom odnosu u svom društvu, nije u radnom odnosu ni kod drugog poslodavca – ne prima naknadu za rad ali mu se nadoknađuju troškovi :
| 1) Osiguranik je samostalnih delatnosti; |
| 2) Za ovog osnivača doprinose za obavezno socijalno osiguranje (doprinos za PIO 26%, doprinos za zdravstvo 10,3% i doprinos za nezaposlenost 0,75%) plaća privredno društvo, u skladu sa članom 23. Zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje, na najnižu osnovicu, najkasnije do 15. u mesecu za prethodni mesec, koje iskazuje na Obrascu PP OD-O. |
| 3) Naknade troškova i drugih rashoda, ako se isplaćuju ovom osnivaču, imaju karakter drugih prihoda koji po svojoj prirodi čine dohodak fizičkog lica i oporezuju se po članu 85. stav 1. tačka 13) ZPDG. Međutim, pošto je ovaj osnivač i zastupnik, po svojoj funkciji, član organa uprave pravnog lica, u tom slučaju se kod oporezivanja naknade troškova umanjuju neoporezivi iznosi propisani za zaposlene, shodno odredbi člana 85. stav 5. tačka 6) ZPDG, kojom je propisano da: “Izuzetno od stava 1. tačka 13) ovog člana, porez na druge prihode ne plaća se na dokumentovane naknade troškova po osnovu službenih putovanja u svrhu obavljanja poslova za domaćeg isplatioca, odnosno za lice koje upućuje na put, najviše do iznosa tih troškova koji su izuzeti od plaćanja poreza na zarade za zaposlene po članu 18. stav 1. tač. 2) do 5) ovog zakona, ako se isplata vrši fizičkim licima, odnosno za fizička lica koja nisu zaposlena kod isplatioca, i to licima koja su članovi organa uprave pravnih lica u vezi sa delatnošću tih lica koja ih upućuju na put.” |
| U ovom slučaju, po članu 85. stav 1. tačka 13) ZPDG oporezuje se samo razlika isplaćenih troškova preko propisanih neoporezivih iznosa za zaposlene, i to na bruto razliku plaća se porez 20% po umanjenju normiranih troškova za 20%. Koeficijent za preračun na bruto je 1,19047619; |
Model 3.
Osnivač registrovan za zastupanje i nije u radnom odnosu u svom društvu (nije u radnom odnosu ni kod drugog poslodavca) – imenovan je za direktora i prima naknadu po ugovoru o pravima i obavezama direktora bez zasnivanja radnog odnosa
| 1) Osiguranik je samostalnih delatnosti; |
| 2) Za ovog osnivača zastupnika koji radi u privrednom društvu bez zasnivanja radnog odnosa privredno društvo plaća doprinose najmanje na najnižu osnovicu doprinosa, sva tri doprinosa, za PIO, zdravstvo i nezaposlenost, i Poreskoj upravi predaje poresku prijavu PP OD-O, do 15. u mesecu za prethodni mesec. |
| 3) Zaključenjem ugovor o pravima i obavezama direktora bez zasnivanja radnog odnosa, po članu 48. stav 4. Zakona o radu, sa ovim osnivačem ugovorena je naknada za rad direktora i druga prava i obaveze direktora; |
| 4) Ugovorena naknada za rad direktora nema karakter zarade (član 48. stav 5. Zakona o radu), na ovu naknadu se plaća porez po članu 85. ZPDG po stopi od 20% na oporezivi prihod koji se dobije umanjenjem od bruto prihoda normiranih troškova od 20%, na istu osnovicu se plaća još samo doprinos za PIO 26%, pošto doprinose za zdravstvo i nezaposlenost za njega, kao osnivača koji radi bez zasnivanja radnog odnosa, plaća privredno društvo na najnižu osnovicu na Obrascu PP OD-O. Ovakva obaveza proizilazi iz odredbe člana 12. Zakona o doprinosima da u slučaju kada osiguranik ostvaruje prihode po više osnova doprinos za PIO se plaća po svim osnovima do najviše osnovice za plaćanje doprinosa. |
| 5) Ako se ovom osnivaču zastupniku, koji prima naknadu za rad direktora, isplaćuje naknada troškova iz člana 18. stav 1. tač. 1) do 5) ZPDG, – a to su: troškovi prevoza na rad i sa rada, dnevnice za službeno putovanje u zemlji i inostranstvu, naknada troškova smeštaja na službenom putovanju i naknada troškova prevoza na službenom putovanju, kao i troškova za korišćenje sopstvenog automobila za službeno putovanje ili u druge službene svrhe, ovi troškovi imaju karakter ugovorene naknade za rad direktora i podležu plaćanju poreza i doprinosa kao na ugovorenu naknadu. Međutim, kako je ZPDG propisano da se na isplate ugovorenih naknada troškova umanjuju propisani neoporezivi iznosi kao za zaposlene, to se i za ovog osnivača koji je član organa uprave, porez i doprinosi plaćaju kao na ugovorenu naknadu samo na isplaćenu razliku troškova preko neoporezivog iznosa. |
| 6) Kod obračuna i isplate ugovorene naknade i naknade troškova popunjava se i Poreskoj uprava dostavlja poreska prijava PPP PD, a Obrazac M-UN, koji je do sada dostavljan Fondu PIO, od januara 2019. godine se ne dostavlja, pošto je Izmenama i dopunama Zakona o PIO propisano da se podaci o plaćenim doprinosima Fondu PIO dostavljaju elektronskim putem preko Poreske uprave. |
Model 4.
Osnivač registrovan za zastupanje i nije u radnom odnosu u svom društvu, ne prima ni ugovorenu naknadu kao direktor, ali je u radnom odnosu kod drugog poslodavca
| 1) Osiguranik je fonda zaposlenih (shodno odredbama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju i Zakona o zdravstvenom osiguranju, prioritetni osnov osiguranja je po osnovu zaposlenja); |
| 2) Za ovog osnivača, privredno društvo plaća, na najnižu osnovicu za plaćanje doprinosa, samo doprinos za PIO – 26%, s obzirom na to da se za njega, po osnovu radnog odnosa kod drugog poslodavca na zaradu plaćaju ostali doprinosi (za zdravstvo i za nezaposlenost). Plaćeni doprinos za PIO na najnižu osnovicu privredno društvo iskazuje na Obrascu PP OD-O koji u zakonskom roku dostavlja Poreskoj upravi. Doprinosi se usmeravaju u Fond zaposlenih gde je već prijavljen na osiguranje; |
| 3) Ako se ovom osnivaču vrši nadoknada troškova ili drugih rashoda iz sredstava privrednog društva čiji je osnivač, te naknade imaju poreski tretman drugog prihoda fizičkog lica, oporezuju se po članu 85. tač. 13) ZPDG – naknada troškova licu koje nije u radnom odnos kod isplatioca. Međutim, kako je ZPDG propisano da se na isplate naknada troškova umanjuju propisani neoporezivi iznosi kao za zaposlene (član 85. stav 5. tačka 6) ZPDG – po osnovu što je član organa uprave), to se i za ovog osnivača koji je član organa uprave, porez po stopi od 20% uz priznavanje normiranih troškova 20% plaća samo na isplaćenu razliku troškova preko neoporezivog iznosa. Ne plaćaju se doprinosi jer nema ugovorene naknade. |
Model 5.
Osnivač registrovan za zastupanje i nije u radnom odnosu u svom društvu, u radnom odnosu je kod drugog poslodavca sa punim radnim vremenom, a u svom društvu radi kao direktor po ugovoru o dopunskom radu do jedne trećine radnog vremena
| 1) Osiguranik je fonda zaposlenih (shodno odredbama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju i Zakona o zdravstvenom osiguranju, prioritetni osnov osiguranja je po osnovu zaposlenja); |
| 2) Za ovog osnivača zastupnika koji radi u privrednom društvu bez zasnivanja radnog odnosa privredno društvo plaća doprinose najmanje na najnižu osnovicu doprinosa, i to samo doprinos za PIO, pošto se na njegovu zaradu kod drugog poslodavca plaćaju svi doprinosi, i Poreskoj upravi predaje poresku prijavu PP OD-O, do 15. u mesecu za prethodni mesec. Doprinosi se usmeravaju u Fond zaposlenih gde je i prijavljen na osiguranje. |
| 3) U svom privrednom društvu kao direktor je zaključio ugovor o dopunskom radu za rad do jedne trećine radnog vremena, u skladu sa članom 202. Zakona o radu, kojim je ugovoreno pravo na naknadu za rad. Uslov za zaključivanje ugovora o dopunskom radu sa direktorom je da je aktom o osnivanju ili drugim odgovarajućim aktom u privrednom društvu utvrđeno da se poslovi direktora mogu obavljati sa jednom trećinom radnog vremena (mišljenje Ministarstva rada i socijalne politike, br. 011-00-501/2005-02 od 1.6.2005. godine); |
| 4) Ugovorena naknada sa direktorom po ugovoru o dopunskom radu, ima karakter drugih prihoda fizičkog lica i oporezuje se po članu 85. stav 1. tačka 3) ZPDG, po stopi od 20% na osnovicu koju čini oporezivi prihod koji se dobija kada se od bruto naknade umanje normirani troškovi od 20%, na istu osnovicu se plaća i doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje 26%. Ne plaća se doprinos za zdravstveno osiguranje i za slučaj nezaposlenosti – ovi doprinosi se plaćaju na zaradu kod drugog poslodavca. U ovom slučaju, isplatilac ugovorene naknade – privredno društvo, popunjava Obrazac PPP PD, a Obrazac M-UN, koji je do sada dostavljan Fondu PIO, od januara 2019. godine se ne dostavlja, pošto je Izmenama i dopunama Zakona o PIO propisano da se podaci o plaćenim doprinosima Fondu PIO dostavljaju elektronskim putem preko Poreske uprave. |
| 5) Naknade troškova (službenog putovanja i dr.) koji se isplaćuju ovom osnivaču koji je istovremeno i direktor i prima naknadu po ugovoru o dopunskom radu, imaju karakter ugovorene naknade na koje se plaćaju porez i doprinosi kao na naknadu. Međutim, kako je ZPDG propisano da se na isplate ugovorenih naknada troškova za službeno putovanje, u konkretnom slučaju i za ovog osnivača, umanjuju propisani neoporezivi iznosi kao za zaposlene (član 85. stav 5. tačka 6) po osnovu što je član organa uprave), to se porez i doprinos za PIO plaća samo na isplaćenu razliku troškova preko neoporezivog iznosa. |
Model 6.
Osnivač dva ili više privrednih društava, a samo je u jednom zasnovao radni odnos, u svim privrednim društvima je registrovan za predstavljanje i zastupanje
| 1) Osiguranik je samostalnih delatnosti; |
| 2) U privrednom društvu u kome je u radnom odnosu (npr. kao direktor) obaveze po osnovu doprinosa plaćaju se mesečno na zaradu (sva tri doprinosa) i po tom osnovu popunjava poresku prijavu PPP PD za zaposlene. |
| 3) U ostalim privrednim društvima, za koje je, takođe, registrovan kao zastupnik, svako privredno društvo za ovog osnivača plaća samo doprinos za PIO na najnižu osnovicu doprinosa i plaćeni doprinos Poreskoj upravi iskazuje na Obrascu PP OD-O. |
| 4) Naknade troškova koje se isplaćuju ovom osnivaču imaju sledeći karakter: |
| – Ako se isplaćuju u privrednom društvu u kome je u radnom odnosu, imaju isti poreski tretman kao i za ostale zaposlene, umanjuju se propisani neoporezivi iznosi, a na isplate preko neoporezivih iznosa plaća se porez po stopi od 10%; |
| – Ako se isplaćuju u privrednom društvu u kom nije u radnom odnosu i ako u tom društvu ne prima ugovorenu naknadu za rad, od naknade troškova koji se isplaćuju umanjuje se neoporezivi iznos propisan za zaposlene (član 85. stav 5. tačka 6) ZPDG po osnovu što je član organa uprave),a na razliku od neoporezivog iznosa do iznosa isplaćenih troškova plaća se porez po članu 85. stav 1. tačka 13) ZPDG kao naknada troškova i drugih rashoda licu koje nije zaposleno kod isplatioca. Doprinosi se ne plaćaju pošto ne prima ugovorenu naknadu. |
| Ako prima ugovorenu naknadu, naknade troškove koje se u ovom slučaju isplaćuju osnivaču imaju poreski tretman kao što je navedeno pod tačkom 3. podtačka 5. stav 2. |
Model 7.
Osnivač dva ili više privrednih društava je starosni penzioner
| 1) Osiguranik je samostalnih delatnosti; |
| 2) Obaveze po osnovu doprinosa za ovog osnivača plaća privredno društvo na najnižu osnovicu doprinosa, i to samo doprinos za PIO po stopi od 26%, koji se iskazuje na Obrascu PP OD-O. Doprinosi za zdravstveno osiguranje se ne plaća jer je osiguran po osnov penzije, doprinos za slučaj nezaposlenosti penzioner po zakonu ne plaća pošto kao penzioner po prestanku rada ne može da ostvari nikakvo pravo kao nezaposleno lice; |
| 3) Ako mu se vrši naknada troškova (dnevnice za službeni put i drugi troškovi po članu 18. stav 1. tač. 2) do 5) ZPDG), od naknade troškova koji se isplaćuju, umanjuju se neoporezivi iznosi propisan za zaposlene (član 85. stav 5. tačka 6) ZPDG po osnovu što je član organa uprave) a na razliku od neoporezivog iznosa do iznosa isplaćenih troškova plaća se porez po članu 85. stav 1. tačka 13) ZPDG kao naknada troškova i drugih rashoda licu koje nije zaposleno kod isplatioca. Doprinosi se ne plaćaju pošto ne prima ugovorenu naknadu. |
| Napomena: Ovaj osnivač kao starosni penzioner može da se nađe u svim napred navedenim slučajevima (da je osnivač i zastupnik u radnom odnosu u društvo čiji je osnivač, da je osnivač više privrednih društava u kojima je i zastupnik, da je osnivač imenovan za direktora koji nije u radnom odnosu a prima ugovorenu naknadu), u kojim slučajevima mu se isplaćuju i naknade troškova. Sve što je napred po pojedinim slučajevima navedeno kao obaveza osnivača, odnosno privrednog društva, važi i za osnivača penzionera ako se nađe u toj situaciji, s tim što za osnivača penzionera u konkretnim slučajevima plaća se samo doprinos za PIO, ne plaćaju se doprinos za zdravstveno osiguranje i doprinos za slučaj nezaposlenosti. |
izvor: Poresko-računovodstveni instruktor 2019 / 208