Pravo nadležnog poreskog organa na naplatu poreske obaveze zastareva za pet godina od dana kada je zastarelost počela da teče, tj. od prvog dana naredne godine od godine u kojoj je ta obaveza poreskog dužnika dospela za plaćanje, te ukoliko je nadležni poreski organ protiv poreskog dužnika preduzimao radnje u cilju naplate poreske obaveze, rok zastarelosti prava na naplatu se prekidao svakom radnjom poreskog organa preduzetom protiv poreskog dužnika u cilju naplate i posle prekida počinjao da teče iznova, a vreme koje je proteklo pre prekida nije se računalo u zakonom određeni rok za zastarelost
“Odredbom člana 1. stav 1. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji (“Sl. glasnik RS”, br. 80/2002, 84/2002 – ispr., 23/2003 – ispr., 70/2003, 55/2004, 61/2005, 85/2005 – dr. zakon, 62/2006 – dr. zakon, 63/2006 – ispr. dr. zakona, 61/2007, 20/2009, 72/2009 – dr. zakon, 53/2010, 101/2011, 2/2012 – ispr., 93/2012, 47/2013, 108/2013, 68/2014, 105/2014, 91/2015 – autentično tumačenje, 112/2015, 15/2016, 108/2016, 30/2018, 95/2018, 86/2019, 144/2020 i 96/2021 – dalje: ZPPPA) propisano je da se tim zakonom uređuju postupak utvrđivanja, naplate i kontrole javnih prihoda na koje se ovaj zakon primenjuje (dalje: poreski postupak), prava i obaveze poreskih obveznika, registracija poreskih obveznika i poreska krivična dela i prekršaji.
Prema odredbama člana 3. ZPPPA, ako je drugim zakonom pitanje iz oblasti koju uređuje ZPPPA uređeno na drukčiji način, primenjuju se odredbe ZPPPA.
Ako ZPPPA nije drukčije propisano, poreski postupak se sprovodi po načelima i u skladu sa odredbama zakona kojim se uređuje opšti upravni postupak, odnosno u skladu sa odredbama zakona kojim se uređuje inspekcijski nadzor.
Odredbama člana 23. propisano je da poreska obaveza prestaje:
Poreska obaveza prestaje:
1) naplatom poreza;
2) zastarelošću poreza;
3) otpisom poreza;
4) na drugi zakonom propisani način.
Neplaćena poreska obaveza poreskog obveznika ˗ pravnog lica nad kojim je pravosnažnim rešenjem zaključen stečajni postupak bankrotstvom, prestaje, osim ako je radi njene naplate upisano založno pravo u javnim knjigama ili registrima, odnosno ako je, pored poreskog obveznika, drugo lice odgovorno za njeno ispunjenje.
U slučaju iz stava 1. tač. 2)-4) i stava 2. ovog člana, Poreska uprava donosi rešenje o prestanku poreske obaveze.
Odredbama člana 114. ZPPPA propisano da pravo Poreske uprave na utvrđivanje i naplatu poreza i sporednih poreskih davanja zastareva za pet godina od dana kada je zastarelost počela da teče.
Zastarelost prava na utvrđivanje poreza i sporednih poreskih davanja počinje da teče od prvog dana naredne godine od godine u kojoj je trebalo utvrditi porez, odnosno sporedno poresko davanje.
Zastarelost prava na naplatu poreza i sporednih poreskih davanja počinje da teče od prvog dana naredne godine od godine u kojoj je obaveza poreskog dužnika dospela za plaćanje.
Prema članu 114a ZPPPA propisano je da pravo poreskog obveznika na povraćaj, poreski kredit, refakciju i refundaciju, kao i namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja poreza i povraćaj sporednih poreskih davanja zastareva za pet godina od dana kada je zastarelost počela da teče. Zastarelost prava na povraćaj, poreski kredit, refakciju i refundaciju, kao i namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja poreza i povraćaj sporednih poreskih davanja počinje da teče od prvog dana naredne godine od godine u kojoj je poreski obveznik stekao pravo na povraćaj, poreski kredit, refakciju i refundaciju, kao i namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja poreza i povraćaj sporednih poreskih davanja.
Prema članu 114ž ZPPPA propisano je da pravo na utvrđivanje, naplatu, povraćaj, poreski kredit, refakciju, refundaciju, kao i namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja poreza, uvek zastareva u roku od deset godina od isteka godine u kojoj je porez trebalo utvrditi ili naplatiti, odnosno u kojoj je izvršena preplata, osim ako ovim zakonom nije drukčije propisano.
Poreska uprava, po isteku roka iz stava 1. ovog člana, po službenoj dužnosti, donosi rešenje o prestanku poreske obaveze, odnosno o prestanku prava na povraćaj, poreski kredit, refakciju, refundaciju, kao i na namirenje dospelih obaveza putem preknjižavanja poreza, zbog zastarelosti.
Odredbama člana 114z ZPPPA propisano je da zastarelost prava Poreske uprave na utvrđivanje i naplatu poreza i sporednih poreskih davanja ne teče:
1) za vreme od pokretanja upravnog spora do pravosnažnosti sudske odluke;
2) za vreme kada je drugim zakonom propisano da se poreski postupak ne može otpočeti,
3) za vreme kada je, u skladu sa odredbama čl. 73, 74, 74a i 74b ovog zakona, plaćanje dugovanog poreza odloženo.
Vreme trajanja zastoja zastarelosti iz stava 1. ovog člana ne računa se u apsolutni rok za zastarelost.
Odredbama člana 63. Zakona o opštem upravnom postupku (“Sl. glasnik RS”, br. 18/2016 i 95/2018 – autentično tumačenje – dalje: ZUP) propisano je da se zapisnik sastavlja o usmenoj raspravi, drugoj važnijoj radnji u postupku i o važnijim usmenim izjavama stranaka, drugih učesnika u postupku i trećih lica.
U zapisnik se unosi naziv organa, radnja koja se preduzima, mesto, dan i čas kada se radnja preduzima, upravna stvar koja je predmet postupka, lična imena ovlašćenih službenih lica, prisutnih stranaka, njihovih zastupnika i drugih lica i opis toka i sadržine preduzete radnje i datih izjava, kao i podatak o ispravama koje su korišćene.
Ako lice odbije da potpiše zapisnik ili ode sa mesta preduzimanja radnje pre nego što je zapisnik zaključen, to se unosi u zapisnik, sa razlozima zbog kojih je odbijeno potpisivanje zapisnika.
Zapisnik koji je sačinjen saglasno propisu jeste javna isprava i dokaz o toku i sadržini preduzetih radnji i datih izjava, izuzev u delovima na koje je stavljena primedba.
Odredbama člana 90. st. 1. i 2. ZUP propisano je da se postupak pokreće zahtevom stranke ili po službenoj dužnosti. Postupak se pokreće po službenoj dužnosti kad je to propisom određeno ili kad organ utvrdi ili sazna da je, s obzirom na činjenično stanje, neophodno da se zaštiti javni interes.
Odredbama člana 90. st. 1. i 2. ZUP propisano je da je postupak pokrenut zahtevom stranke kad organ primi zahtev stranke. Postupak je pokrenut po službenoj dužnosti koji je u interesu stranke kad organ preduzme bilo koju radnju radi vođenja postupka.
Odredbom člana 102. ZUP propisano je da organ utvrđuje činjenice i okolnosti od značaja za postupanje u upravnoj stvari. Stranka ne mora da pribavi dokaze koje može da pribavi organ, niti uverenja i druge isprave koje organi nisu dužni da izdaju.
Odredbama člana 104. ZUP propisano je da organ može neposredno da odluči o upravnoj stvari:
1) ako je činjenično stanje utvrđeno na osnovu činjenica i dokaza koje je stranka iznela u zahtevu ili na osnovu opštepoznatih činjenica ili činjenica koje su poznate organu;
2) ako činjenično stanje može da se utvrdi na osnovu podataka iz službenih evidencija, a stranka ne mora da se izjasni radi zaštite njenih prava i pravnih interesa;
3) ako se donosi usmeno rešenje, a činjenice na kojima se ono zasniva su učinjene verovatnim (član 116. st. (5) i (6) ZUP);
4) ako je to posebnim zakonom određeno.
U postupku neposrednog odlučivanja od stranke se ne uzima izjava i ne vodi ispitni postupak.
Odredbama člana 106. st. 1. i 2. ZUP propisano je da se ispitni postupak vodi ako u postupku neposrednog odlučivanja ne mogu da se utvrde činjenice koje su od značaja za postupanje u upravnoj stvari ili ako strankama mora da se pruži prilika da se izjasne radi zaštite njihovih prava i pravnih interesa.
Stranka ima pravo da se u ispitnom postupku izjasni o činjenicama koje su iznete i o ponuđenim dokazima, da učestvuje u izvođenju dokaza, postavlja pitanja drugim strankama, svedocima i veštacima, iznosi činjenice koje su od značaja za postupanje u upravnoj stvari, predlaže dokaze, iznosi pravne tvrdnje i pobija tvrdnje koje se ne slažu s njenim.
1) Saglasno navedenim odredbama ZPPPA, pravo nadležnog poreskog organa na naplatu poreske obaveze zastareva za pet godina od dana kada je zastarelost počela da teče, tj. od prvog dana naredne godine od godine u kojoj je ta obaveza poreskog dužnika dospela za plaćanje.
Ukoliko je nadležni poreski organ protiv poreskog dužnika preduzimao radnje u cilju naplate poreske obaveze, rok zastarelosti prava na naplatu se prekidao svakom radnjom poreskog organa preduzetom protiv poreskog dužnika u cilju naplate i posle prekida počinjao da teče iznova, a vreme koje je proteklo pre prekida nije se računalo u zakonom određeni rok za zastarelost.
2) Pravo na naplatu poreske obaveze, uvek zastareva u roku od deset godina od isteka godine u kojoj je porez trebalo naplatiti, osim u slučajevima iz člana 114z ZPPPA kada je propisano da zastarelost prava nadležnog poreskog organa na utvrđivanje i naplatu poreza i sporednih poreskih davanja ne teče:
1) za vreme od pokretanja upravnog spora do pravosnažnosti sudske odluke;
2) za vreme kada je drugim zakonom propisano da se poreski postupak ne može otpočeti, odnosno da se započeti poreski postupak prekida;
3) za vreme kada je, u skladu sa odredbama čl. 73, 74, 74a i 74b ZPPPA, plaćanje dugovanog poreza odloženo.
Vreme trajanja zastoja zastarelosti u navedenim slučajevima ne računa se u apsolutni rok za zastarelost.
3) Shodno odredbama ZPPPA, Poreska uprava u slučaju prestanka poreske obaveze zastarelošću poreza, donosi rešenje o tome.
4) Nadležni poreski organ u svakom konkretnom slučaju proverava i utvrđuje činjenično stanje u pogledu zastarelosti poreske obaveze, da li je bilo prekida, odnosno zastoja zastarelosti i da li je, u vezi sa tim, došlo do zastarelosti poreske obaveze po osnovu zastarelosti.
Ukoliko je, saglasno odredbama ZUP, održan ispitni postupak, nadležni poreski organ je pre donošenja rešenja, dužan da donese zapisnik (o usmenoj raspravi, drugoj važnijoj radnji u postupku i o važnijim usmenim izjavama poreskih obveznika), koji poreski obveznik potpisuje, a ukoliko odbije da potpiše zapisnik to se unosi u isti, sa razlozima zbog kojih je odbijeno potpisivanje zapisnika.”
(Mišljenje Ministarstva finansija, br. 011-00-01380/2021-04 od 28.6.2022. godine)